Ngày 23/2, Trung Quốc cho tập trận tại khu vực ngoài khơi Vịnh Bắc Bộ, cách đảo Bạch Long Vĩ 150 km. Một khoảng cách rất gần, đe dọa an ninh Việt Nam một cách nghiêm trọng. Đây được xem là phản ứng đầu tiên của Tập Cận Bình với Tô Lâm trên cương vị Tổng Bí thư.
Tập Cận Bình là con người đa mưu túc trí. So với các lãnh đạo thế giới, Tập Cận Bình khiến các cường quốc phải dè chừng, huống hồ chi Việt Nam. Có thể đây chỉ là hình thức “nhá đòn” xem phản ứng của Tô Lâm, và các phe phái khác.
Theo một số nhà phân tích, có thể đây là phản ứng của Tập Cận Bình trước hành động công bố đường cơ sở Vịnh Bắc Bộ vào ngày 21/2 vừa qua. Tuy nhiên, cũng có ý kiến nhận xét rằng, không hẳn là chỉ vì hành động công bố đường cơ sở trên, mà có thể do gần đây Tô Lâm đến thăm Nghĩa Trang Vị Xuyên – một địa danh khá nhạy cảm trong quan hệ ngoại giao với Trung Quốc. Từ đó, Tập Cận Bình muốn gửi thông điệp đến Tô Lâm.
Tô Lâm là nhân vật đang làm náo loạn xã hội hiện nay. Với dân, Tô Lâm gây mất lòng với Nghị định 168 khiến đời sống người dân khốn khổ, kinh tế trì trệ, xã hội khủng hoảng. Với Đảng, Tô Lâm xuống tay bằng chính sách tinh giản, khiến cho không ít quan chức mất cả quyền lẫn lợi. Nỗi căm phẫn đối với Tô Lâm trong Đảng đang gia tăng từng ngày.
Trong lúc phong trào chống Tô Lâm đang nổi lên trong Đảng, qua những hành động làm cho chính sách tinh giản trở nên vô dụng. Bên ngoài thì Tập Cận Bình lại cho “nắn gân” trên Vịnh Bắc Bộ, Tô Lâm khác nào rơi vào thế “bánh mì kẹp thịt”? Nếu cường độ cả trong lẫn ngoài đều tăng lên thì Tô Lâm xử lý thế nào?
Thật ra thế “nội công ngoại kích” không hẳn là cần phải phá bỏ hoàn toàn. Tô Lâm có thể duy trì thế bị kẹp thế này, nhưng cần giữ cường độ của nó đừng tăng lên. Nghĩa là vẫn để 2 gọng kìm nhưng đừng để nó siết vào nữa, như thế cũng là giải pháp tối ưu.
Tô Lâm là người rất nặng chủ nghĩa bè phái, chủ nghĩa địa phương. Ông đã xây dựng hệ sinh thái quyền lực dựa trên người Hưng Yên, thì không bao giờ ông bỏ mô hình này, nếu bỏ thì chẳng khác nào “tự sát”. Nếu giữ mô hình này mà không khéo thì có thể gây tổn hại đến những nhóm lợi ích khác trong Đảng. Vì vậy, Tô Lâm cần có những chiêu trò, để giữ cho sự bất mãn trong Đảng không tăng cao quá mức là thành công.
Cầm quyền chỉ mới hơn nửa năm, nhưng Tô Lâm đã cho thấy, ông là một “cáo già chính trị”, chứ không phải là một “tướng võ biền” như trước đây. Việc áp dụng chính sách móc túi dân, nhét túi quan, là một cách Tô Lâm dùng chiêu “mượn hoa cúng phật”, để làm vừa lòng thành phần bị sa thải. Nhiều người gần nghỉ hưu bỗng chốc có tiền tỷ khi xin nghỉ trước vài tháng.
Với gọng kìm từ bên ngoài, chưa biết Tô Lâm sẽ phản ứng thế nào. Tuy nhiên, trước hành động muốn “nắn gân” từ Tập Cận Bình, Tô Lâm có thể học cách xử lý của Nguyễn Phú Trọng. Thời ông Trọng, Tập Cận Bình cũng nhiều lần “nắn gân” trên Biển Đông. Tuy nhiên, thái độ của toàn Đảng là nhún nhường, thì sẽ mua được sự hài lòng của Tập.
Ngoài ra, Nguyễn Phú Trọng còn đại diện cho Đảng Cộng sản ký hàng loạt văn kiện với Tập Cận Bình, để Việt Nam phải chịu thiệt, là cách khiến cho Tập Cận Bình không giảm sự cứng rắn. Bằng cách mang những lợi ích thiết thực, thì Tập Cận Bình cũng sẽ ủng hộ Tô Lâm thôi. Nói cho cùng, dù có dùng trò gì đi nữa thì Tập Cận Bình chỉ có một ý muốn, đó là mang lợi ích về cho Trung Quốc.
Trò chơi quyền lực để làm ông trùm trong Đảng, với dân, phải giỏi lừa mị, với Đảng, phải giỏi xoa dịu, với bạn vàng, phải biết đem lợi ích quốc gia ra “bán”. Đó là công thức đơn giản, Tô Lâm hoàn toàn có thể giải bài toán cho mình bằng công thức này.
Trần Chương-Thoibao.de
