Ngày 14/3/2025, báo chí nhà nước đồng loạt đưa tin về “thành tựu thương mại” trong quan hệ Việt – Mỹ, với con số được nhấn mạnh: 90,3 tỷ USD các thỏa thuận kinh tế. Con số này lập tức được sử dụng để tuyên truyền rằng Việt Nam đang thu hút đầu tư và hợp tác kinh tế mạnh mẽ với Hoa Kỳ. Nhưng khi phân tích kỹ, ta thấy sự thật không như vậy.
Chỉ có 4,15 tỷ USD hợp đồng thực sự được ký kết
Dữ liệu từ chính bài báo của Báo Chính phủ cho thấy:
• Tổng giá trị hợp đồng đã ký kết ngay trong ngày 14/3/2025: 4,15 tỷ USD
• Các hợp đồng đã ký và dự kiến triển khai từ năm 2025: 50,15 tỷ USD (bao gồm cả hợp đồng chưa ký)
• Các thỏa thuận đang đàm phán: 36 tỷ USD
Như vậy, số tiền 90,3 tỷ USD không phản ánh thực tế hợp đồng đã ký mà bao gồm cả những thương vụ chưa hoàn tất. Chính phủ đã gộp tất cả vào để tạo ấn tượng về một con số khổng lồ.
So sánh với các nước khác: Ai thực sự có hợp đồng?
Không khó để thấy sự khác biệt giữa cách chính phủ Việt Nam “báo cáo thành tích” và cách các nước khác công bố thỏa thuận thương mại:
• Ấn Độ: Năm 2024, Ấn Độ và Mỹ ký các hợp đồng quốc phòng trị giá 8 tỷ USD, tập trung vào mua sắm máy bay không người lái và vũ khí hiện đại. Đây là hợp đồng có giá trị ràng buộc, không phải “đàm phán trong tương lai”.
• Indonesia: Cũng trong năm 2024, Indonesia ký với Mỹ thỏa thuận mua máy bay Boeing trị giá 21 tỷ USD, được xác nhận có thời gian thực hiện rõ ràng.
• Nhật Bản & Hàn Quốc: Các thỏa thuận thương mại của Nhật Bản và Hàn Quốc với Mỹ trong lĩnh vực công nghệ và sản xuất chip đều có điều khoản thực thi cụ thể, không hề dùng những con số “ước lượng” để đánh bóng hình ảnh.
Như vậy, trong khi các quốc gia khác ký hợp đồng thực sự, Việt Nam lại đưa ra một con số mập mờ, không có giá trị pháp lý, chỉ để tạo hiệu ứng truyền thông.
Tại sao Chính phủ lại sử dụng chiến thuật mập mờ này?
Có hai lý do chính khiến Chính phủ cố tình “phóng đại” giá trị hợp tác với Mỹ:
1. Đánh bóng hình ảnh chính trị: Trong bối cảnh nền kinh tế gặp nhiều khó khăn, chính quyền cần một câu chuyện tích cực để trấn an dư luận. Một con số lớn như 90,3 tỷ USD giúp họ dễ dàng tuyên truyền về thành tựu ngoại giao và kinh tế.
2. Chuyển hướng sự chú ý: Khi người dân quan tâm đến một con số lớn như 90,3 tỷ USD, họ sẽ ít để ý hơn đến những vấn đề nghiêm trọng như nợ công gia tăng, doanh nghiệp phá sản, lạm phát và bất ổn xã hội.
Sự thiếu minh bạch: Tại sao không công bố chi tiết hợp đồng?
Nếu chính phủ thực sự minh bạch, họ nên công khai chi tiết:
• Danh sách các hợp đồng đã ký kết, giá trị cụ thể của từng hợp đồng.
• Lộ trình thực hiện của từng thỏa thuận để chứng minh rằng nó không phải chỉ là lời hứa suông.
• Thời gian dự kiến hoàn tất các thỏa thuận đang đàm phán (nếu có).
Nhưng điều đó không xảy ra. Thay vào đó, họ đưa ra một con số khổng lồ nhưng thiếu cơ sở, khiến người dân không thể xác minh thực hư.
Những vụ việc tương tự: Khi con số khổng lồ chỉ là ảo tưởng
Trên thực tế, đây không phải lần đầu tiên Chính phủ Việt Nam và các doanh nghiệp thân hữu đưa ra những con số hoành tráng nhưng thiếu giá trị thực tế.
■ VinFast và dự án đầu tư 4 tỷ USD tại Mỹ
VinFast, một công ty con của Tập đoàn Vingroup, đã công bố kế hoạch đầu tư 4 tỷ USD để xây dựng nhà máy sản xuất xe điện tại Bắc Carolina, Mỹ, dự kiến tạo ra 7.500 việc làm. Tuy nhiên, đến tháng 11/2024, dự án này bị trì hoãn đến năm 2028 do những thách thức thị trường và sự không chắc chắn về chính sách.
Đồng thời, VinFast tiếp tục báo cáo lỗ, với khoản lỗ ròng 773,5 triệu USD trong quý II năm ,, tăng đáng kể so với các quý trước đó. Điều này đặt ra câu hỏi về khả năng thực hiện các cam kết đầu tư lớn của VinFast tại thị trường Mỹ.
■ FLC và hợp đồng mua 20 máy bay Boeing trị giá 5,6 tỷ USD
Năm 2018, Tập đoàn FLC, công ty mẹ của Bamboo Airways, đã ký thỏa thuận mua 20 máy bay Boeing 787-9 Dreamliner trị giá 5,6 tỷ USD. Tuy nhiên, sau đó, FLC đối mặt với nhiều khó khăn tài chính, và Chủ tịch Trịnh Văn Quyết bị bắt giữ vì cáo buộc thao túng thị trường chứng khoán.
Kết quả là, hợp đồng mua máy bay không bao giờ được thực hiện, cho thấy đây chỉ là một chiêu trò đánh bóng thương hiệu hơn là một thương vụ nghiêm túc.
VietJet Air và vụ kiện pháp lý tại Anh
Chủ tịch VietJet Air, bà Nguyễn Thị Phương Thảo, từng cam kết khoản quyên góp lớn cho Đại học Oxford. Tuy nhiên, bà hiện đang là tâm điểm của một vụ kiện pháp lý trị giá 155 triệu bảng Anh tại tòa án Anh.
Mặc dù chi tiết vụ kiện chưa được công bố rộng rãi, nhưng sự kiện này đặt ra câu hỏi về tính minh bạch và trách nhiệm của lãnh đạo doanh nghiệp trong việc thực hiện các cam kết tài chính lớn.
Kết luận: Người dân cần tỉnh táo trước những con số phù phiếm
Sự thật chỉ có 4,15 tỷ USD hợp đồng chắc chắn. Còn lại là ảo tưởng được tạo ra để phục vụ mục đích tuyên truyền.
Chính phủ Việt Nam không chỉ phóng đại con số 90,3 tỷ USD, mà còn có lịch sử đưa ra những tuyên bố đầu tư lớn nhưng thiếu thực tế, như trường hợp của VinFast, FLC hay VietJet Air.
Người dân Việt Nam có quyền yêu cầu minh bạch. Nếu các hợp đồng thương mại thực sự có giá trị, tại sao chính phủ không công khai chi tiết? Tại sao lại gộp cả những con số chưa thực hiện vào để tạo ra một bức tranh ảo về nền kinh tế?
Chính phủ có thể tiếp tục đánh lừa bằng những tuyên bố hào nhoáng, nhưng sự thật vẫn là sự thật. Và sự thật là, nền kinh tế Việt Nam cần nhiều hơn những con số “chém gió” để thực sự phát triển.
Ls. Vũ Đức Khanh 17.03.2025
